تفاوت تار و سه تار
تار و سه تار از معروف ترین و متداول ترین سازهای ایرانی هستند. اگر کسی این دو ساز را به خوبی
نشناسد، ممکن است نتواند صدای این دو ساز را از یکدگیر تشخیص دهد. سازهای تار و سه تار هر دو در
گروه سازهای زهی- مضربی با دسته بلند قرار می گیرند. یکی از تفاوت های اصلی این دو ساز، شکل ظاهری
این دو ساز است. در حقیقت می توان گفت ممکن است سازهای تار و سه تار موسیقی هایی شبیه به هم داشته
باشند و یا صداهایی مانند هم تولید کنند. دایره زنگی در این مقاله تفاوت ها و شباهت های تار و سه تار را برای
علاقه مندان به سازهای سنتی به خوبی شرح می دهد.
تفاوت تار و سه تار
شباهت های تار و سه تار از نظر ساختار ساز
سازهای تار و سه تار هر کدام دارای 25 عدد پرده هستند و به صورت سه تایی یا چهار تایی روی دسته ساز
قرار داده می شوند. اساس پرده بندی این دو ساز با توجه به فواصل دستگاه شور( سل) تنظیم می شود و
پرده های اصلی این دو ساز به صورت پرده های 4 تایی و 3 تایی روی ساز بسته می شود. دسته تار کمی از
دسته سه تار ضخیم تر است اما به طور کلی شبیه به یکدیگر هستند. این دو ساز از نظر سیم نیز به یکدیگر
شباهت دارند، سه تار دارای 4 سیم به نام های دو- سل- دو- دو
بوده و تار هم 6 سیم به نام های دو دو- سل سل – دو دو دارد. نحوه قرار دادن انگشت های دست نیز در این
دو ساز شبیه به یکدیگر است.
تفاوت تار و سه تار
تفاوت های تار و سه تار از نظر ساختار ساز
کاسه ایی که برای ساز سه تار استفاده می شود، معمولاً با ترکه های چوب ساخته شده و شکلی شبیه به
ملاقه دارد در حالی که کاسه ساز تار از کنده درخت توت ساخته می شود. برای ساخت کاسه تار، کنده درخت توت
به دو قسمت تقسیم می شود، سپس داخل آنها تراشیده شده و به یکدگیر وصل می شود. این صفحه چوبی که
روی کاسه سه تار قرار دارد، موجب ریزتر شدن صدای ساز می شود ولی با تغییر رطوبت و هوا تغییری در صدای
ساز ایجاد نمی شود. به طور کلی می توان گفت صدای سه تار، ضعیف تر از صدای تار است زیرا روی کاسه تار
پوستی قرار دارد که طنین بیشتری در صدای ساز ایجاد می کند. مشکلی که ممکن است پوست برای ساز تار
ایجاد کند این است که با کمترین تغییری در هوا، صدای تار تغییر می کند. رطوبت زیاد موجب شل شدن پوست
روی تار شده و در نتیجه صدای ساز بم می شود.
تفاوت تار و سه تار
تفاوت تار و سه تار از نظر مضراب
سازهای تار و سه تار از نظر نواختن و مضراب زدن تفاوت هایی با یکدیگر دارند. در حقیقت می توان گفت
ساز سه تار با ناخن انگشت اشاره و گاهی با انگشت وسطی دست راست نواخته می شود به طوری که انگشت
سبابه با حرکت رفت و برگشت موجب به صدا در آمدن سیم می شود. در حالی که تار با مضرابی که یک تکه فلز
از جنس برنج است و در انتهای آن یک تکه موم قرار دارد، نواخته می شود. مضراب با توجه به حرکت مچ دست حرکت
می کند به این صورت که مضراب بین انگشت شصت و صبابه و همچنین انگشت کناری صبابه قرار گرفته و با حرکت
بالا و پایین مچ به سیم ضربه وارد می کند. با توجه به این که سه تار با ناخن انگشت نواخته می شود، صدای کمتری
نسبت به تار دارد و دلیل رساتر بودن ساز تار، نواختن آن با مضراب است.
تفاوت تار و سه تار
تفاوت ها و شباهت تار و سه تار از نظر نواختن ساز
یکی از تفاوت های تار و سه تار از لحاظ نوازندگی این است که بیشتر نوازندگان از ساز سه تار برای تک نوازی
و همچنین دو نوازی استفاده می کنند ولی از آن جایی که صدای ساز تار بم تر بوده و شفافیت بیشتری دارد،
در سازهای گروهی مورد استفاده قرار می گیرد و به طور کلی می توان گفت تار بیشتر در سازهای گروهی استفاده
می شود. با این وجود می توان گفت، نوازنده با توجه به تکنیک هایی که برای نواختن ساز استفاده می کند می تواند
در کارکرد این دو ساز تغییراتی ایجاد کند. بعضی اوقات نوازندگان ساز سه تار را به گونه ایی تنظیم می کنند
که می توان از آن در سازهای گروهی نیز استفاده کرد. در هر دو ساز نوازنده در حالی که نشسته و ساز را در
دست دارد، آن را می نوازد.
تفاوت تار و سه تار
تفاوت تار و سه تار از نظر شکل ظاهری
ساز سه تار دارای یک حباب است در حالی که تار دو حباب دارد. همانطور که قبلاً اشاره شد چوبی که برای
ساخت این دو ساز استفاده می شود، متفاوت است و جنس چوب یکی از تفاوت های اصلی بین تار و سه تار
می باشد. کاسه سه تار گلابی شکل بوده و کاملاً از جنس چوب است ولی کاسه تار شبیه به کدو بوده و پوسته ایی
روی آن کشیده می شود. خرک هایی که روی ساز سه تار قرار دارند، از خرک های روی تار کوتاه تر بوده و دسته
آن نیز از دسته تار نازک تر است. یکی دیگر از تفاوت های این دو ساز این است که ساز سه تار، جعبه گوشی ندارد
و گوشی های 4 تایی آن به صورت دو تایی در سر ساز و سطح جانبی آن در قسمت چپ ساز قرار گرفته اند ولی
ساز تار دارای جعبه گوشی می باشد.
تفاوت تار و سه تار
نکاتی در مورد نحوه گرفتن مضراب در ساز تار و انگشت گذاری در سه تار
محل مضراب زدن به روی ساز تار، در بخش اول کاسه بزرگ و نزدیک به نقاره است ولی نوازندگان تار گاهی
برای ایجاد صدایی متفاوت، دست خود را به روی کاسه تار جا به جا می کنند. دست چپ نوازنده تار، پرده ساز
را به روی دسته بلند ساز کنترل می کند و دست راست وظیفه مضراب زدن را به عهده دارد. مضراب زدن
تکنیک های ویژه ایی دارد و رعایت نکردن این تکنیک ها موجب آسیب دیدن مچ دست، انگشت ها، کمر و گردن
خواهد شد. برای نواختن سه تار مچ دست باید به شکل زاویه دار یا خمیده باشد زیرا هنگامی که کف دست به
دسته ساز بچسبد، گرفتن پرده های بعدی سخت می شود. یکی دیگر از نکات مهم در هنگام انگشت گذاری، کوتاه
بودن ناخن انگشت است. بلند بودن ناخن ها موجب زخمی شدن دسته ساز و حتی پاره شدن پرده ساز می شود.
تفاوت تار و سه تار
سایت دایره زنگی در این مقاله بعضی تفاوت ها و شباهت ها بین ساز تار و سه تار را به اختصار بیان کرد.
این دو ساز از نظر تاریخچه نیز تفاوت ها و شباهت هایی با یکدیگر دارند. به طور کلی سازهای تار و سه تار
ریشه در سازهای باستانی مانند تنبور و عود داشته و به طور کلی در خانواده سازهایی از جمله دو تار و تنبور
قرار می گیرند. ساز تار در کشور ایران و برخی دیگر از مناطق خاور میانه مانند تاجیکستان، گرجستان و ارمنستان
برای نواختن موسیقی کلاسیک مورد استفاده قرار می گرفت. در حقیقت می توان گفت این دو ساز
شباهت های زیادی به یکدیگر دارند ولی ساز تار در مقایسه با سه تار قدمت بیشتر و طولانی تری دارد.
