تاریخچه ساز تمبک

ساز تمبک یکی از مهمترین سازهای کوبه ایی– پوستی کشور ایران بوده و در ارکستر ایرانی نقش بسیار

مهمی دارد. با توجه به این که وزن موسیقی در موسیقی ایرانی اهمیت زیادی دارد، نقش این ساز در گروه های

موسیقی ایرانی قابل توجه است. ساز تمبک با توجه به تاریخچه ایی که دارد، به عنوان یکی از پیچیده ترین و

پیشرفته ترین سازهای دنیا شناخته شده است. پرفسور مهدی فروغ درباره تاریخچه ساز تمبک به این نکته اشاره

می کند که قدیمی ترین نشانه هایی که از آلات موسیقی در کشورهای خاور میانه موجود است، تصاویری است

که در خرابه های کشور باستانی آشور دیده می شود. در این تصاویر نوازندگان مشغول نواختن سازهایی همچون

دایره زنگی و سازهای ضربی که شبیه تمبک های سفالی است، می باشند. دایره زنگی در این مقاله خوانندگان

را با تاریخچه این ساز آشنا می کند.


تاریخچه ساز تمبک

نکاتی در مورد ساز تمبک

تاریخچه ساز تمبک به سال ها پیش بر می گردد و بدون شک می توان گفت ساز تمبک، یکی از قدیمی ترین

و پرتکنیک ترین سازهای کوبه ایی در جهان است. برای نواختن این ساز کوبه ایی، از تمام انگشتان دست

استفاده می شود. با توجه به تاریخچه ایی که از ساز تمبک در دست است، این ساز با دستگاه ها و

پرده های موسیقی، دارای ریتم های همگامی است و تا به حال موقع نواختن این ساز برای داشتن

ریتم های بهتر، نیازی به ملودی نبوده است. با توجه به تاریخچه ساز تمبک، این ساز در زمان های قدیم به

عنوان ساز همراه گروه ارکستر یا ساز همنواز شناخته می شد اما در 30 سال گذشته تمبک به عنوان ساز

تک نواز معرفی می شود. ساز تمبک به انواع مختلفی همچون تمبک زورخانه ایی، تمبک ارکستر و

تمبک تک نوازی تقسیم می شود.


تاریخچه ساز تمبک

ساختار ساز تمبک

ساز تمبک به دو قسمت تنه و نفیر تقسیم می شود. دهانه تنه که بخش بزرگتر ساز است، با پوست بسته

می شود و دهانه نفیر که کوچک تر است همیشه باز می ماند. در حقیقت می توان گفت ساز تمبک متشکل

از یک چوب تو خالی مدور و یک قطعه پوست است. این چوب تو خالی دارای دو دهانه کوچک و بزرگ است

و بر قسمت گشاد آن پوست کشیده می شود. پوستی که برای ساز تمبک مورد استفاده قرار می گیرد ازپوست

حیواناتی مانند بره، بز و گاو ساخته می شود. این روزها برای ساخت تمبک فقط از چوب های درخت گردو،

افرا و توت استفاده می شود. چوبی که برای ساخت ساز تمبک استفاده می شود نباید ترک خورده یا گره دار

داشته باشد. یک تکه بودن چوب برای ساخت ساز تمبک از اهمیت ویژه ایی برخوردار است و تمبک هایی

که با چوب چند تکه ساخته می شوند در پوست اندازی مجدد ترک می خورند.


تاریخچه ساز تمبک


تاریخچه ساز تمبک

تاریخچه نوازندگان ساز تمبک

از اساتید درجه اول نوازنده تمبک می توان به نوازنده ایی به نام آقا جان اول اشاره کرد که در اوایل

عصر ناصرالدین شاه زندگی می کرد. او در نوازندگی ساز تمبک و خواندن آهنگ های ضربی و تصنیف

مهارت زیادی داشت. بر طبق اطلاعاتی که از تاریخچه ساز تمبک موجود است، سماع حضور از نوازندگانی

است که همواره در کنار استاد خود محمد صادق سرورالملک ساز تمبک را می نواخته است. آقا جان دوم که

فرزند داوود شیرازی بود، از تمبک نوازان دوره قاجار است. با توجه به تاریخچه ساز تمبک، رضا روانبخش یکی

دیگر از شاگردان آقا جان دوم بود که به خاطر استعدادی که در نواختن تمبک و خواندن اشعار ضربی داشت،

شهرت زیادی پیدا کرد. حسین تهرانی که از نوابغ تمبک نوازی معاصر است، نزد رضا روانبخش آموزش تمبک دید.

از دیگر نوازندگان تمبک در عهد قاجار می توان به حاجی احمد کاشی اشاره کرد

که در اواخر دوره ناصری زندگی می کرد.


تاریخچه ساز تمبک

تاثیر نوازندگان بر ساز تمبک

با توجه به تاریخچه ساز تمبک، این ساز از دوره حکومت قاجار تا سال 1340 شمسی، به روشی بسیار ساده

و همراه با سازهایی مانند کمانچه، سنتور و تار نواخته می شد. نوازندگان تمبک در این دوره از تاریخ نسبت به

سایر نوازندگان، اهمیت زیادی در نزد درباریان نداشتند و نوازندگی آنها در آن دوره با سنتور نوازان و تار نوازان

در یک سطح نبود. با ظهور نوازنده ایی همچون حسین تهرانی که این ساز را نزد آقا جان دوم یاد گرفته بود و از

طرفی تا حد زیادی تحت تاثیر ابوالحسن صبا بود، شیوه نوازندگی این ساز به طور کلی تغییر کرد. در حقیقت

می توان گفت این ساز چنان پیشرفت چشمگیری داشت که یکی از پژوهشگران به نام ژان دوزینگ بر این اعتقاد بود

که حسین تهرانی بار دیگر ساز تمبک را اختراع کرد. حسین تهرانی، طبق یک سنت قدیمی تمبک نوازی گاهی

هنگام نواختن این ساز، می خواند.


تاریخچه ساز تمبک

تاثیر حسین تهرانی بر ساز تمبک

حسین تهرانی با ابتکاری که در این ساز ایجاد کرد، تاریخچه ساز تمبک را متحول کرد. این نوازنده توانست

ارزش تمبک و همچنین تمبک نوازی را در ایران بالا ببرد. بنابراین این ساز طرفداران زیادی پیدا کرد و این

روزها بسیاری از افراد علاقه زیادی به نواختن این ساز دارند. حتی بسیاری از افراد غیر ایرانی به نواختن

این ساز علاقه دارند. تهرانی شاگردان زیادی برای این ساز داشت و مهمترین شاگردان او بهمن رجبی،

امیر ناصر افتتاح و محمد اسماعیلی می باشند. ناصر افتتاح نیز در ترویج تمبک نوازی استادش نقش مهمی

داشت و شاگردان زیادی در زمینه تمبک نوازی داشت. به خاطر تحولی که حسین تهرانی در ساز تمبک

ایجاد کرد، ساز تمبک در مقایسه با سایر سازهای ایرانی طرفداران بیشتری دارد.


تاریخچه ساز تمبک

نحوه نواختن ساز تمبک

هنگام نواختن ساز تمبک، ساز را به صورت افقی و در حالی که دهانه بزرگ تر ساز رو به سمت پایین است،

بر روی ران پا قرار می دهند و سپس با دو دست به روی پوسته آن ضربه می زنند. گاهی اوقات از بدنه ساز

نیز برای نواختن آهنگ استفاده می شود. شیارهایی که روی بدنه این ساز قرار دارند، مانع از لغزیدن تمبک در

هنگام نوازندگی می شوند و در هنگام نوازندگی با کشیده شدن ناخن یا انگشتر، صدای خاصی به وجود می آورند.

در تک نوازی ها از تمبک های کوچک استفاده می شود این در حالی است که در ارکسترها از تمبک های بزرگ

استفاده می شود. تمبک هایی که برای ارکسترها استفاده می شوند، پوست ضخیم تری دارند. نوازندگان با

یادگیری مبانی موسیقی، به ویژه وزن خوانی می توانند خیلی سریع نواختن این ساز را یاد بگیرند.


جمع بندی

در این مقاله تاریخچه ساز تمبک و نوازندگان آن تا حدی مورد بررسی قرار گرفتند. اطلاع از تاریخچه ساز تمبک

تاثیر مثبتی بر روی نوازندگان دارد و ممکن است آنها را به یادگیری این ساز مشتاق تر کند. در حقیقت

می توان گفت ساز تمبک یکی از مهمترین آلات موسیقی سنتی ایرانی است و تاریخچه و تمدنی بسیار

قدیمی دارد. قبل از حضور حسین تهرانی که به عنوان پدر تمبک نوازی شتاخته شده است، ساز تمبک زیاد

مورد توجه مردم در موسیقی نبود. حسین تهرانی کتابی در ارتباط با ساز تمبک نوشته است که این کتاب

تاثیر قابل توجهی در بهتر شناخته شدن این ساز داشت. با تلاش های زیادی که توسط حسین تهرانی و سایر

نوازندگان تمبک انجام شد، ساز تمبک به عنوان یکی از سازهای ضروری وارد ارکستر شد. افرادی که به تاریخچه

ساز تمبک علاقه دارند، با مراجعه به سایت دایره زنگی می توانند اطلاعات مفیدی از این ساز به دست آورند.


 

نوشتهٔ پیشین
بهترین ساز برای آهنگسازی
نوشتهٔ بعدی
آشنایی با ساز ملودیکا

دیدگاهتان را بنویسید

نشانی ایمیل شما منتشر نخواهد شد. بخش‌های موردنیاز علامت‌گذاری شده‌اند *

این فیلد را پر کنید
این فیلد را پر کنید
لطفاً یک نشانی ایمیل معتبر بنویسید.
برای ادامه، شما باید با قوانین موافقت کنید

فهرست